Co to jest AML? Jak prawidłowo wdrożyć całą procedurę? Kto i jak może
w tym pomóc? Kto musi przestrzegać zasad AML? Czy kary za braki w tym zakresie są wysokie i kto je nakłada? Czy mali przedsiębiorcy też muszą wdrożyć procedury AML?

Wyjaśniamy i odpowiadamy na Wasze pytania…

Co to jest AML?

Sam skrót AML pochodzi z języka a. ngielskiego – Anti-Money Laudering. A procedura AML oznacza cały szereg czynności faktycznych, standardów i formalnych zasad, jakich muszą przestrzegać przedsiębiorcy, aby spełnić obowiązki ciążące na nich na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu prania brudnych pieniędzy i finansowania terroryzmu z dnia 1 marca 2018 roku. Ustawa ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom wobec wykorzystywania środków pochodzących z przestępstwa. Warto zaznaczyć, że jej wdrożenie jest motywowane podpisaniem przez Polskę szeregu porozumień międzynarodowych.

Zasadniczą definicją są brudne pieniądze, czyli środki pieniężne pochodzące z czynów przestępczych, jak na przykład: z handlu ludźmi, narkotykami, z paserstwa, prostytucji, czy… taka ciekawostka – handlu pracami dyplomowymi i innymi dokumentami.

Szacuje się, że aż 5% światowego PKB pochodzi właśnie z takich czynów zabronionych. Zwalczanie na każdym etapie procederu prania brudnych pieniędzy jest również bardzo istotne dla zapewnienia bezpieczeństwa i ograniczenia przestępczości pospolitej, bowiem bardzo często pieniądze te są przeznaczane właśnie na rozwój działalności przestępczej. Stąd właśnie wynika tak duży nacisk Państwa na stosowanie procedur AML i nakładanie wysokich kar za lekceważenie obowiązków ustawowych.

Kto musi wdrożyć AML w przedsiębiorstwie?

Katalog podmiotów obowiązanych zawiera ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Jest on niesłychanie rozbudowany, jednakże trudno się dziwić, bowiem krąg podmiotów, które mogą nieświadomie uczestniczyć w procederze prania pieniędzy jest bardzo szeroki. Katalog obejmuje duże podmioty, takie jak banki, aż po małe, często jednoosobowe przedsiębiorstwa, czy usługodawców, jak chociażby notariusze, czy biura rachunkowe.

Ważne jest kryterium przedmiotowe, to znaczy wysokość transakcji, a dotyczy sytuacji gdy podmiot obsługuje lub rejestruje czy też pośredniczy w operacjach finansowych powyżej 15 000 euro, ze szczególnym uwzględnieniem transakcji powyżej 10 000 euro gotówką lub zakładów hazardowych powyżej 2000 euro. Istotne jest, że nie ma znaczenia tutaj formalne ujęcie obrotu, a jego faktyczna wartość.

Katalog ustawowy zawiera takie podmioty, jak:
• banki krajowe i oddziały zagraniczne,
• spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe,
• instytucje pieniądza elektronicznego,
• operatorzy pocztowi,
• firmy inwestycyjne,
• zakłady ubezpieczeń,
• Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A.,
• Podmioty organizujące gry losowe i hazardowe,
• Fundacje i stowarzyszenia, jeżeli przyjmują środki powyżej 10 000 euro.

Ponadto zaliczają się do niego przedsiębiorcy prowadzący działalność częściej spotykaną, jak:

• wszystkie biura rachunkowe (nawet te najmniejsze, obsługujące wyłącznie księgi przychodu i rozchodu),
• adwokaci i radcowie prawni,
• notariusze,
• doradcy podatkowi,
• pośrednicy kredytowo-pożyczkowi,
• pośrednicy w obrocie nieruchomościami,
• właściciele komisów oraz salonów samochodowych,
• pośrednicy ubezpieczeniowi – a jest ich wielu!

Czy jesteś wśród nich? Jeżeli tak, to koniecznie czytaj dalej.

Jak wdrożyć procedurę AML w firmie?

Za wdrożenie procedury AML w każdym przedsiębiorstwie powinna odpowiadać osoba do tego zadania wyznaczona – profesjonaliści nazywają tę funkcję MLRO, ang. Money Laundering Reporting Officer.

Jej zadaniem jest:
• uzyskanie uprawnień przez odbycie odpowiedniego szkolenia,
• przygotowanie dokumentacji,
• przeszkolenie personelu,
• oraz czuwanie nad przestrzeganiem całej procedury.

Istotnym składnikiem jest szkolenie, które w myśl przepisów ustawy jest obowiązkowe.

Obowiązki nałożone przez ustawę na instytucje obowiązane, czyli co musi wiedzieć przedsiębiorca.

Obowiązki, jakie ustawa nakłada na przedsiębiorców i osoby bezpośrednio obsługujące klienta jest bardzo długa. Przede wszystkim najważniejsze jest wytypowanie osoby odpowiedzialnej za wdrożenie procedury i odpowiednie przeszkolenie zarówno jej, jak i pracowników obsługujących bezpośrednio klienta. Szkolenie AML również jest obowiązkowe.

Natomiast lista czynności, które musi podjąć podmiot obowiązany obejmuje przede wszystkim:
1. Identyfikację i ocenę ryzyka prania brudnych pieniędzy,
2. Wdrożenie i stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego,
3. Gromadzenie i przekazywanie informacji,
4. Współdziałanie z Generalnym Inspektorem Informacji Finansowej,
5. Uruchomienie i stosowanie środków o charakterze organizacyjnym,
6. Dobrowolne poddanie się kontroli pod kątem AML.

Kary nakładane przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej

System kar i sankcji, jakie mogą nakładać organy państwa i powołane do tego instytucje są bardzo dotkliwe. Ich reżim wynika przede wszystkim z dużej dozy ryzyka związanego
z potencjalnym niebezpieczeństwem dla życia i zdrowia obywateli oraz dla bezpieczeństwa publicznego.
Kary mogą zostać nałożone zarówno na instytucje obowiązane, jak i na poszczególne osoby, to znaczy:
– na członków zarządów, którzy są odpowiedzialni za wdrożenie i stosowanie AML,
– na pracowników wyższego szczebla oraz pracowników MLRO, którzy mają odpowiadać za prawidłowe wykonywanie procedur wdrożonych w ramach prewencji.

Generalnego Inspektora Informacji Finansowej powołuje Prezes Rady Ministrów, co wskazuje na jego wysoką rangę w administracji publicznej.
GIIF dysponuje uprawnieniami do nadzoru nad wdrażaniem i przestrzeganiem procedur stosowanych w ramach AML na podstawie art. 10 ustawy.

Kary mogą zostać nałożone za:
• brak wdrożenia procedur,
• ich nieprzestrzeganie,
• oraz nieraportowanie
• i nieinformowanie o zagrożeniu związanym z praniem brudnych pieniędzy.

Maksymalna kara, gdy da się określić stratę powstałą z zaniedbania, może opiewać nawet dwukrotność tej kwoty. W przeciwnym przypadku może to być sankcja do 1 miliona euro.
Jeżeli można ustalić stratę wynikającą z nieprzestrzegania procedury AML przez instytucję, to w takim przypadku kara finansowa nie może przekraczać dwukrotności sumy straty. Jeżeli kwota jest niemożliwa do ustalenia, wówczas kara pieniężna może osiągnąć wspomniany 1 milion euro.

W przypadku, gdy podmiotem obowiązanym jest osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, wówczas kara nie może przekroczyć 20.858.500 zł lub do 10% obrotu. Przedsiębiorca niebędący osobą prawną, ale któremu ustawa nadaje zdolność prawną (tzw. ułomna osoba prawna) musi liczyć się z karami do 5 mln zł.
Jeżeli istnieje możliwość wskazania osoby bezpośrednio winnej uchybieniom, to wówczas kara może wynosić do 1 miliona euro.

Przykłady kar nakładanych przez GIIF

Pełny i rzeczywisty obraz sankcji za brak procedur AML odnajdziemy odwiedzając stronę internetową Ministerstwa Finansów. Znajdują się tam oficjalne i najnowsze informacje
o decyzjach GIIF i nałożonych wobec konkretnych przedsiębiorców sankcjach. Sięgają one od 3 000 zł wzwyż i nadal rosną.

Najnowsza informacja o sankcji dotyczy Home Broker S.A. – kara nałożona w 2021 roku za niedopełnienie obowiązków:
1. wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za wykonanie obowiązków określonych w art. 8 ustawy,
2. sporządzenia oceny ryzyka, o której mowa w art. 27 ust. 3 ustawy,
3. stosowania i dokumentowania zastosowanych środków bezpieczeństwa finansowego,
o których mowa w art. 33 ust. 1 w związku z art. 34 ust. 1 pkt 2, 3 i 4 ustawy,
4. wprowadzenia wewnętrznej procedury instytucji obowiązanej, o której mowa w art. 50 ustawy.
5. zapewnienia udziału osób wykonujących obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w programach szkoleniowych, o których mowa
w art. 52 ustawy,
6. wdrożenia wewnętrznej procedury anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, o której mowa w art. 53 ustawy.

W przytoczonym przypadku kara wyniosła 500 000 zł! Decyzja nie jest jeszcze prawomocna, gdyż złożono odwołanie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

I uwaga, należy spojrzeć szeroko na podmioty ukarane, bowiem najczęściej wcale nie są to wielkie korporacje, czy też banki, lecz przedsiębiorcy małego i średniego sektora. Oznacza to, że każdy podmiot obowiązany musi liczyć się z sankcjami.

Przeszkolić się można online, wraz z otrzymaniem certyfikatu – https://edumeo.pl/szkolenieaml/

Źródła:
1. W. Kapica, Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Komentarz, Wolters Kluwer Polska, Warszawa, 2020.
2. M. Kozłowski, Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych, Komentarz praktyczny, LEX, 2019.
3. B. Jagura, Systemy zarządzania zgodnością. Compliance w praktyce, Warszawa, 2020.
4. W. Filipkowski, W. E. Pływaczewski, Standardy przeciwdziałania procederowi prania pieniędzy, Państwo i Prawo, nr 10/2007.
5. A. Bodnar, A. Ploszka, Wpływ Europejskiej Konwencji Praw Człowieka na funkcjonowanie biznesu, Warszawa, 2016.